غیر از قسمتهای اصلی که در جمله بکار می روند کلمات (واژه های ) دیگری نیز نویسنده یا شاعر در جمله استفاده می کند که به آن اجزاع غیر اصلی می گوییم که باعث گسترده شدن وزیباتر شدن جمله و قابل درک بهتر برای شنونده می شود. ازجمله این اجزا می توان به انواع قید، ضمیرها، صفت، تشبیهات، استعارات، کنایه ها، ایهام جناس ها و غیره اشاره کرد .
اجزای غیر اصلی جمله
غیر از قسمتهای اصلی که در جمله بکار می روند کلمات (واژه های ) دیگری نیز نویسنده یا شاعر در جمله استفاده می کند که به آن اجزاع غیر اصلی می گوییم که باعث گسترده شدن وزیباتر شدن جمله و قابل درک بهتر برای شنونده می شود .
ازجمله این اجزا می توان به انواع قید، ضمیرها، صفت، تشبیهات، استعارات، کنایه ها، ایهام جناس ها و غیره اشاره کرد .
قید
قید کلمه یا گروهی است که مفهومی به مفهوم فعل و نیز به مفهوم صفت یا مسند یا قید دیگر و یا مصدر می افزاید و تو ضیحی درباره آنها می دهد و آنها را با آن مفهوم جدید مقید می کند . قیدی که فعل را مقید می کند قید فعل نامیده می شود . قید فعل چگونگی وقوع فعل را بیان می کند یا آن را به چیزی از قبیل مقدار، زمان، ترتیب، تکرار ومانند آنها وابسته می سازد .
بهترین راه شناخت قید در جمله این است که آن را از جمله حذف کنیم اگر در مفهوم جمله خللی ایجاد نشود آن کلمه قید می باشد .
اقسام قید (از نظر مفهوم)
قید از نظر مفهوم ،یعنی زمان، مکان، مقدار، چکونگی، یا مفهومی جز آن را برساند . معروفترین اقسام قید:
1- قید زمان: مانند روز، شب، صبح، امروز، امشب، هر روز و ...
2- قید مکان: اینجا، آنجا، همه جا، عقب، پایین و...
3- قید مقدار(کمیت): کم بیش، بسیار، خیلی، بس، کمی و...
4- قید کیفیت(چگونگی ): مانند، خوب، بد، زشت، زیبا، چگونه، آهسته ...
5- قید حالت: قید حالت، که حالت و چگونگی فاعل یا مفعول را در حین انجام دادن یا انجام گرفتن کار می رساند.
مانند: احمد خندان آمد. خندان حالت خندیدن را نشان می دهد .
6- قید تمنا: کاش، کاشکی، ان شالله، لطفاً، ای افسوس ،
7- قید تاسف: متاسفانه، افسوس، وای، دریغ، دریغا و...
8- قید تعجب: عجب، شگفتا، وه ، به به و...
9- قید قصد: ترحما، از روی تفنن، تبرکا و...
10- قید تدریج: دقیقه به دقیقه، هفته به هفته، اندک به اندک و...
11- قید تکرار: باز، دیگر، دوباره، دو مرتبه، مجدداً و...
12- قید تفسیر: یعنی، بدین معنی که، به عبارت دیگر و...
13- قید ترتیب: یک یک، دو دو، پی در پی و...
14- قید پرسش: آیا، چرا، چه، کجا و...
15- قید استثنا: بجزکه، مگر که، استثنائاًو...
16- قید نفی: هرگز، به هیچ وجه، ابداً و...
17- قید تصدیق و تاکید: بلی، حتماً، قطعاً و...
18- قید تشبیه: گویی، گفتی، به سان و...
19- قید علت: از این رو، بدین جهت، به این دلیل و...
20- قید انحصار: فقط، بس، تنها، منحصراً.
21- قید تبری و ادب: دور از مجلس، خدا نکرده، دور از رو.
22- قید اختصار: فی الجمله، باری، الغرض.
اقسام قید (از جهت ساخت)
قید را از جهت ساختمان آن می توان به چهار دسته تقسیم کرد: قید ساده، قید مرکب، عبارت قیدی، قید موول .
قیدساده:که آن را قید مفرد نیز می گویند قیدی است که یک واژه بیشتر نیست یعنی قابل تجزیه به اجزای زبانی نیست .
مانند: هنوز، هرگز، شب، روز، خوب.
قید مرکب: قیدی است که از دو یا چند واژک یا واژه ساخته شده باشد. ترکیب ونسبت آنها با یکدیگر انحای مختلف پیدا می کند .
مانند: امشب می آیم. امشب = (ام =این صفت اشاره) + شب( اسم ،موصوف ام، قید مشترک).
گروه یا عبارت قیدی: اغلب گروه متممی است که در جمله قید واقع می شود به عبارت دیگر حرف اضافه و متممی که بعد از آن می آید و وابسته ها (صفت، مضاف الیه، بدل) و معطوفهای آن، مجموعا در جمله قید واقع می شود .
در اواسط این دوره طلا و جواهر و این طور چیزها دیده می شود .
در اواسط این دوره ،عبارت قیدی و قید زمان است و مرکب است از:
در (حرف اضافه) + (اواسط)متمم + این (صفت اشاره برای دور)+ دوره(مضاف الیه ).
قید موول: جمله ای است که قابل تاویل به غیر جمله می باشد و به همین جهت آن را قید موول می نامیم یعنی قیدی که تاویل می شود . اغلب به جای قید موول می توان قید ساده یا قید مرکب یا عبارت قیدی گذاشت .
کودک در حالی که گریه می کرد به طرف مادرش رفت.
((در حالی که گریه می کرد ،جمله ناقصی است که حالت فاعل فعل "رفت " را بیان می کند . به جای آن می توان قید حالت مرکب"گریه کنان" را گذاشت: کودک گریه کنان به طرف مادرش رفت. قیدها از
نظر ظاهر
قیدهای نشانه دار
در ساختمان این نوع قیدها علامتی است که بدان شناخته می شوند.
1- کلمات تنوین دار: هر واژه ای که در آخر آن تنوین بیاید، به گروه قیدی (قید مختص نشانه دار) تبدیل می شود .شمار زیادی از این واژه ها را می توان به شکل (پیشوند +گروه اسمی )درآورد.
اصلاً ( = در اصل) احتراماً( = با احترام ) تدریجاً(= به تدریج )و...
واژه های تنوین دار عربی از این جمله اند. مانند : واقعاً
2- پیشوند قید ساز +گروه اسمی: این گروه واژه ها را باید از متمم های قیدی باز شناخت . در این واژه ها جزء نخست، پیشوند است نه حرف اضافه و با گروه اسمی پس از خود یک واژه مشتق می سازد. به همین دلیل- چنان که دیدیم- بیشتر این نوع قیدها را می توان با گروه های قیدی تنوین دار یا قید ساده عوض کرد .
به ظاهر= ظاهراً به دقت= دقیقاً
3- متمّم های قیدی: حرف اضافه + اسم/ ضمیر : به آن گروه اسمی که پس از حرف اضافه بیاید– اگر متمّم اجباری نباشد یعنی حذف آن ممکن باشد- گروه قیدی (متمّم قیدی )می گوییم.
از دیروز تا حالا او را ندیده ام .
قیدهای بی نشانه
کلماتی هستند که از نظر نقش نما قید می شوند.
1- قیدهای مختص: واژه هایی هستند که همیشه قیدند؛ ناگهان،سپس،بالاخره، هنوز، هرگز، البته، شاید، خیلی،چرا،آری،بلی.
2- گروه اسمی مشترک با گروه قیدی :بعضی از واژه ها می توانند گروه اسمی باشند ونقش های اسم را بپذیرند و هم می توانند گروه قیدی قرار بگیرند ؛امروز، امشب، دیروز، شب، روز، صبح، فردا، تابستان، جمعه، عیدنوروز، آن جا، هرجا،کجا؟
3- می دانیم که بعضی از واژه ها هم می توانند صفت قرار گیرند و هم گروه قیدی .این گونه واژهها وقتی وابسته اسم باشند، صفت اند ،مانند: (هوای خوب )،اما وقتی با فعل در رابطه ی مستقیم باشند ،گروه قیدی اند :علی خوب می رود.
فرق گروه قیدی و مسند
به دو جمله زیر توجّه کنید :
الف) علی ساکت است.
ب) علی ساکت نشسته است.
واژه ساکت را از کدام جمله می توان حذف کرد ؟
می بینید که جمله" الف "پس از حذف ساکت بی معنی می شود؛چون ساکت مسند جمله و از اجزای اصلی آن است ولی جمله "ب" حتی پس از حذف ساکت کامل است؛ چون ساکت در این جمله گروه قیدی است وحذف آن اشکالی ایجاد نمی کند.
از مطالب نه قلم راضی هستید؟ ما را حمایت مالی کنید